ขมิ้นชันสีเหลืองๆเป็นพืชสมุนไพรไทยที่มีคุณประโยชน์ และรู้จักกันมาช้านาน โดยเฉพาะคุณประโยชน์ในด้านอาหาร สามารถนำไปประกอบอาหาร หรือแต่งสี แต่งกลิ่น ให้อาหารจานเด็ด ทั้งแกงไตปลา แกงกะหรี่ ไก่ทอด ฯลฯ เหง้าของขมิ้นชันมีสารสำคัญประเภทเคอร์คูมินอยด์ ซึ่งเป็นสารสีเหลืองประกอบอยู่หลายตัว ทั้งเดสเมทอกซีเคอร์คูมิน และบิสเดสเมทอกซีเคอร์คูมิน และน้ำมันหอมระเหย
ซึ่งมีสารสำคัญอย่างเทอร์เมอโรนและซิงจิเบอรีน ซึ่งสารทั้งหมดนี้ช่วยเพิ่มสรรพคุณทางยาให้ขมิ้นชันได้อย่างดี สรรพคุณทางยาของขมิ้นชันกัน ส่วนที่ใช้ก็คือ เหง้า ที่มีรสฝาดนั่นเอง โดยเหง้ามีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา ลดการอักเสบ และมีฤทธิ์ในการขับน้ำดี ต้านอนุมูลอิสระ ป้องกันการเกิดมะเร็งในตับ ช่วยบำรุงตับ นอกจากนี้ยังมีสารอาหารหลายชนิด ทั้งวิตามินเอ วิตามินซี วิตามินอี และเกลือแร่ต่าง ๆ
ส่วนน้ำมันหอมระเหยในขมิ้นชันก็มีสรรพคุณบรรเทาอาการปวดท้อง ท้องอืด แน่นจุกเสียดได้ด้วย จึงนิยมนำขมิ้นมาใช้สมานแผลในกระเพาะอาหาร ทำความสะอาดลำไส้ รักษาโรคกระเพาะอาหาร
ขมิ้นมีสรรพคุณบำรุงร่างกายอีกหลายอย่าง ทั้งช่วยรักษาระบบทางเดินหายใจที่ผิดปกติ หืด ไอ เวียนศีรษะ รักษาอาการปวดและอักเสบเนื่องจากไขข้ออักเสบ เพิ่มภูมิคุ้มกันให้แก่ร่างกาย ช่วยขับน้ำนมสตรีหลังคลอดบุตร
ขมิ้นชันเป็นเครื่องเทศที่ใช้อย่างแพร่หลายในอาหารของประเทศแถบเอเชีย โดยเฉพาะอาหารประเภทแกง ด้วยรสชาติและสีสันอันเป็นเอกลักษณ์ มีรสเผ็ดร้อน และขมเล็กน้อย จึงถูกนำไปใช้เป็นเครื่องปรุงรสหรือแต่งสีในผลิตภัณฑ์ประเภทต่าง ๆ และสกัดเป็นน้ำมันหอมระเหย สำหรับส่วนที่เป็นเหง้าหรือรากของต้นนิยมใช้ทำเป็นยารักษาโรค เนื่องจากสารสำคัญสีเหลืองที่ชื่อว่า เคอร์คูมินได้รับการกล่าวอ้างถึงฤทธิ์ในการรักษาและป้องกันโรคได้มากมายตั้งแต่อดีต เช่น โรคปวดข้อ ต้านการอักเสบในร่างกาย บรรเทาอาการท้องเสีย ยับยั้งการติดเชื้อเฮลิโคแบคเตอร์ ไพโลไรหรือเอชไพโลไร ท้องอืด ท้องเฟ้อ ลดไขมันในเลือด การอักเสบของผิวหนัง ปวดศีรษะ เป็นต้น
สูตรน้ำขมิ้นชันส่วนประกอบ ขมิ้นชัน 3-4 หัว (ขนาดยาวประมาณ 3 ข้อนิ้วมือ) น้ำตาลกรวด 30 กรัม น้ำผึ้ง 2 ช้อนชา น้ำสะอาด 1 ลิตร ขิงแก่ซอย 1 หยิบมือ พริกไทยล่อน 14 ช้อนชา
วิธีทำ
1.นำขมิ้นชันสดมาปอกเปลือก ล้างให้สะอาด จากนั้นนำมาตำให้แหลก กรองเอาแต่น้ำด้วยผ้าขาวบาง
2.นำน้ำสะอาด 1 ลิตร และน้ำขมิ้นชันที่กรองไว้มาต้ม โดยใช้ไฟกลาง ต้มน้ำ 3 ส่วน เคี่ยวจนเหลือ 1 ส่วน
3.ซอยขิงแก่ และบดพริกไทย นำไปต้มกับน้ำเล็กน้อยให้พอเดือด แล้วยกลง
4.นำน้ำขมิ้นชันที่ได้มาปรุงรสด้วยน้ำผึ้ง น้ำตาลกรวด และน้ำต้มขิงกับพริกไทยที่ต้มแยกไว้
รับประทานครั้งละ 1 แก้วกาแฟ วันละ 3 ครั้งหลังอาหาร
ขมิ้นชัน เป็นพืชล้มลุก จัดอยู่ในตระกูลขิง มีเหง้าอยู่ใต้ดิน เนื้อในของเหง้าจะมีสีเหลือง มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว มีตั้งแต่สีเหลืองเข้มจนถึงสีแสดจัด ขมิ้นชันอุดมไปด้วยวิตามิน และแร่ธาตุหลายชนิด เช่น วิตามินเอ, วิตามินบี 1, วิตามินบี 2, วิตามินบี 3, วิตามินซี, วิตามินอี, แคลเซียม, ฟอสฟอรัส, ธาตุเหล็ก และเกลือแร่ต่าง ๆ รวมไปถึงเส้นใย คาร์โบไฮเดรต และโปรตีน สรรพคุณของขมิ้นชัน ช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอวัย ชะลอการเกิดริ้วรอย ช่วยบำรุงเลือดลม ปรับระบบสืบพันธุ์ของผู้หญิง ช่วยให้ประจำเดือนมาปกติ ส่งเสริมการมีบุตร บำรุงระบบทางเดินอาหาร และทางเดินหายใจ บำรุงผิว ลดการอักเสบ รักษาอาการแพ้ และไข้หวัด ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอล น้ำมันหอมระเหยในขมิ้นชัน ยังช่วยบรรเทาอาการปวดท้องอีกด้วย